เล่าสู่กันฟัง ..งานรวมญาติของพืชวงศ์ถั่ว 4

หมวดหมู่ของบล็อก:

Keywords:

บล็อกนี้อ้อยหวานยังจับพืชวงศ์ถั่ว (Fabaceae) มารวมญาติกันอยู่ พืชวงศ์ถั่วนี้เป็นพืชที่เราควรจะให้ความสำคัญมากๆ เป็นแหล่งอาหารหลัก ใช้ประโยชน์ได้มากมาย และที่สำคัญอีกอย่างคือ ใช้เป็นปุ๋ยพืชสด หรือที่ภาษาอังกฤษเรียกว่า Green manure พืชชนิดจะปลูกคลุมดินไว้ระยะเวลาหนึ่ง จากนั้นก็ไถผสมรวมกับดินในขณะที่ยังสดเขียวหรือหลังจากมีดอก สำหรับผู้ที่คิดจะทำเกษตรอินทรีย์ ปุ๋ยพืชสด หรือ Green manure นี้สำคัญมาก และอีกอย่างหนึ่งที่ทำให้พืชวงศ์ถั่วจรัสแสงก็คือการจับไนโตรเจนในอากาศ (Biological nitrogen fixation) พืชวงศ์ถั่วเป็นหมู่บ้านที่พักหลับนอนของแบคทีเรีย ‘ไรโซเบีย’ แบคทีเรียที่สามารถดึงเอาก๊าซไนโตรเจน (N2) จากอากาศ และแปลงรูปเป็นไนโตรเจน (NO3- or NH3) อาหารยอดเยี่ยมของพืช

พืชวงศ์ถั่วต้นแรกของบล็อกนี้ก็คือกระถินหรือสะตอเบามีชื่อภาษาอังกฤษว่า White Leadtree หรือ jumbay มีชื่อทางพฤกษศาสตร์ว่า Leucaena leucocephala มีถิ่นกำเนิดในเม็กซิโก เบลีซ และกัวเตมาลา มีลักษณะเป็นพุ่ม หรือเป็นต้น ต้นโตเต็มที่จะสูงถึง 6 เมตร ดอกไม้กลมสีขาวขนาด 3/4 นิ้ว (1.9 เซนติเมตร)

ใบและเมล็ดกระถินมีกรดมิโมไซด์ (mimosine) ซึ่งเป็นกรดอะมิโนที่เป็นพิษ ถ้ากินเป็นประจำจะทำให้ผมร่วง ต่อมไทรอยด์ทำงานผิดปรกติ โรคคอพอก ภาวะมีบุตรยาก และปัญหาต่อสุขภาพอื่นๆ ตอนเด็กๆ อ้อยหวานชอบกินเมล็ดกระถินมาก เมล็ดกระถินสดโรยหน้าขนมจีนน้ำยาอร่อยสุด โชคดีที่ไม้ได้กินไปมากมาย

แต่ถ้านำใบและเมล็ดกระถินไปปรุงให้สุก ความร้อนจะทำลายกรดมิโมไซด์ (mimosine) ที่เป็นพิษ

กระถินได้ชื่อว่ามีประสิทธิภาพในการจับไนโตรเจนในอากาศ (Biological nitrogen fixation) สูง และโตเร็วประมาณ 10 ฟุตต่อปี สามารถใช้เป็นฟืน และเป็นพืชที่ปลูกป้องกันการพังทลายของดินได้ดี

ชะอม เป็นพืชวงศ์ถั่วอีกต้นหนึ่งและเป็นหนึ่งในสกุลที่อาเคเชีย (Acacia) ที่บ้านเราคุ้นเคยกัน มีชื่อทางพฤกษศาสตร์ว่า Senegalia pennata มีถิ่นกำเนิดในเอเซียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

เป็นไม้พุ่มมีหนาม เติบโตสูงถึง 5 เมตร ดอกมีสีขาวแกมเหลือง ใบมีกลิ่นฉุน

พูดถึงชะอมส่วนใหญ่จะนึกถึงไข่เจียวชะอม ที่แคนาดาก็มีขายในร้านไทยหรือลาว มาสดๆ เลย แต่ทอดทีหนึ่งบ้านเหม็นไปหลายวัน นอกจากนั้นยังนำมาแกงส้ม แกงแค

ที่มณฑลจินปิง (Jinping) ในยูนาน มีอาหารจานเด็ดคือ ปลาไหลผัดใบชะอม

ในประเทศอินเดีย น้ำของใบชะอมนำมาผสมกับน้ำนม ใช้ในการรักษาอาการอาหารไม่ย่อยในเด็กทารก นอกจากนี้ยังจะใช้รักษาเลือดออกตามไรฟัน บางคนใช้น้ำต้มใบชะอมรักษาโรคอหิวาต์ อาหารไม่ย่อย บรรเทาอาการปวดศีรษะ ปวดตามร่างกาย งูกัด และรักษาพิษจากปลา รากใช้บรรเทาอาการท้องอืดและปวดท้อง เปลือกชะอมใช้รักษาโรคหลอดลมอักเสบ โรคหอบหืด และอาหารไม่ย่อย

พืชวงศ์ถั่ว (Fabaceae) และอยู่ในสกุลที่อาเคเชีย (Acacia) เช่นเดียวกับชะอม อีกสองต้น ที่อ้อยหวานจะกล่าวถึงนี้เป็นพืชที่ผลิตยางไม้ที่เรียกว่า ‘กัม อาราบิก’ (Gum Arabic) ซึ่งใช้ในอุตสาหกรรมอาหาร ตั้งแต่ลูกอม, ช็อคโกแลต M&M, มาร์ชแมลโลว์ (marshmallow), น้ำตาลที่ใช้แต่งหน้าขนมเค็ก, หมากฝรั่ง และน้ำอัดลม

นอกจากนี้ยางไม้ ‘กัม อาราบิก’ (Gum Arabic) ยังเป็นส่วนผสมสำคัญในการผลิตยา สี กาว และเครื่องสำอาง

พืชวงศ์ถั่วและอยู่ในสกุลที่อาเคเชียเช่นเดียวกับชะอม และผลิตยางไม้ ‘กัม อาราบิก’ ต้นแรกคือ ต้นกัม อาเคเชีย (Gum Acacia)มีชื่อทางพฤกษศาสตร์ว่า Senegalia (Acacia) senegal มีถิ่นกำเนิดในพื้นที่กึ่งทะเลทรายของทะเลทรายซาฮารา โอมาน ปากีสถาน อินเดียตะวันตก สูง 5-12 เมตร ลำต้นมีเส้นผ่าศูนย์กลางถึง 30 ซม.

อีกต้นหนึ่งคือต้นอาเคเชียแดง (Red acacia)มีชื่อทางพฤกษศาสตร์ว่า Vachellia (Acacia) seyal หรือบางครั้งจะเรียกกันว่ายางไม้ ‘กัม อาราบิก’ เทียม

ส่วนในซูดาน มีการปลูกต้นอาเคเชียเพื่อเก็บยางไม้ ‘กัม อาราบิก’ ส่งออก 80% ของยางไม้ ‘กัม อาราบิก’ เป็นอันดับหนึ่งของโลก อ้อยหวานไม่แน่ใจว่าเป็นพันธ์ไหน